آمریکا معقتد است ایران از برجام شکایت کرده است نه از نقض عهدنامه مودت میان دو کشور. جنفر نیوستد، نماینده دولت آمریکا که به وکالت از این کشور سخن گفته، مدعی است: «در حالی که از انقلاب۱۳۵۷، ایران آشکارا علیه مردم و منافع ملی آمریکا با حمایت از گروه‌های تروریستی فعالیت کرده، نمی‌تواند با استناد به عهدنامه مودت سال۱۹۵۵ اقامه دعوا کند.»
محسن محبی، وکیل و نماینده ایران روز دوشنبه در لاهه گفته بود: آمریکا به‌طور علنی سیاستی را ترویج می‌کند که تخریب اقتصاد ایران، شرکت‌ها و افراد با ملیت ایرانی را تا شدیدترین حد ممکن دنبال کند و این خلاف عهدنامه مودت است.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی از این عهدنامه با وجود دشمنی‌های آمریکا خارج نشده و براساس موازین حقوقی و قواعد موجود در سازوکار حقوق بین‌المللی، اعلامی در این رابطه نداشته و حتی بارها به آن استناد هم کرده است. وکلای ایرانی امروز هم به دفاع از پرونده شکایت کشورمان می‌پردازند و فردا آخرین مهلت را آمریکایی‌ها دارند. نهایتا این قضات 15گانه دیوان به‌علاوه یک قاضی ویژه ایرانی به نام جمشید ممتاز هستند که رأی به صلاحیت دیوان را صادر خواهند کرد.
پیمان مودتی که در سال1334 بین ایران و آمریکا منعقد شده، تأکید دارد که دو کشور نباید اتباع یکدیگر را تحت فشار قرار دهند و از مبادلات تجاری که به مردم آسیب می‌رساند جلوگیری کنند. ایران پیش از این در آبان سال71 در موضوع سکوهای نفتی هم با استناد بر همین عهدنامه از آمریکا شکایت کرده و دعوایی را علیه این کشور به ثبت رسانده بود.
سرانجام دیوان در 21آذر75 حکم خود را در مسئله صلاحیت رسیدگی به پرونده صادر و ایراد عدم‌صلاحیت که توسط آمریکا مطرح شده بود را به نفع ایران رد کرد. شکایت ایران در خصوص توقیف دارایی‌های ایران در سال95 و ماجرای سرنگونی ایرباس مسافری توسط آمریکا در سال67 هم مواردی بوده که ایران با استناد به همین عهدنامه به لاهه شکایت کرده است. رسیدگی این‌بار دیوان به شکایت ایران بعد از 6هفته آغاز شده است.
دیوان دادگستری بین‌المللی 10روز پس از دریافت شکایت ایران از آمریکا به‌علت نقض معاهده مودت و اعمال تحریم، تاریخ برگزاری نشست استماع دلایل دو طرف دعوا را اعلام کرده بود. دوشنبه 25تیر‌ماه وزیر امور خارجه کشورمان خبر از شکایت ایران علیه آمریکا به دیوان دادگستری بین‌المللی داده بود. شکایت ایران به نقض قوانین بین‌المللی توسط آمریکا و بازگرداندن تحریم‌ها اشاره دارد و مبنای آن بر اساس عهدنامه مودت میان دو کشور است.
- چه می‌خواهیم؟
ایران در شکایت خود، با اشاره به طولانی بودن روند دادرسی‌ها در لاهه، صدور رأی موقت برای توقف تحریم‌ها تا زمان مشخص شدن رأی نهایی را خواستار شده است. کشورمان خواستار دستور موقت لاهه برای توقف اقدامات تحریمی آمریکا علیه ایران است. دادگاه لاهه، عالی‌ترین مرجع حقوقی سازمان ملل برای حل مناقشات بین‌المللی به‌شمار می‌رود که احکام آن الزام‌آور هستند اما با این حال، برخی احکام آن در گذشته از سوی برخی کشورها از جمله آمریکا نادیده گرفته شده‌اند.
- چرا دیوان صلاحیت دارد؟
محسن محبی، رئیس مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست‌جمهوری که این روز‌ها در شهر لاهه هلند است و در مقر کاخ صلح لاهه به دفاع از کشورمان می‌پردازد، حدود 22سال پیش مقاله‌ای را ترجمه کرده که صلاحیت دیوان را تأکید می‌کند و نوشته است: بر اساس ماده یک عهدنامه مودت مقرر بین ایران و دول آمریکا، صلح استوار و پایدار و دوستی صمیمانه برقرار خواهد بود. ماده4 (بند‌یک) عهدنامه مودت نیز می‌گوید:
هر یک از طرفین در تمام مواقع نسبت به اتباع و شرکت‌های طرف معظم متعاهد دیگر و اموال و مؤسسات ایشان رفتار منصفانه و عادلانه خواهد داشت و از اتخاذ اقدامات غیرمعقول و تبعیض‌آمیزی که به حقوق و منافع مکتسبه قانونی ایشان لطمه وارد می‌کند، خودداری خواهد نمود و برای اجرای حقوق قانونی آنان که در نتیجه قرارداد به‌دست آمده باشد وسایل مؤثری طبق قوانین مربوط تهیه و تأمین خواهد کرد.
- آمریکا از پیمان مودت خارج نمی‌شود
مهدی ذاکریان، استاد حقوق بین‌الملل و مدیر گروه روابط بین‌الملل دانشکده حقوق واحد علوم تحقیقات در گفت‌وگو با همشهری ابراز امیدواری کرده که شکایت ایران در لاهه به نتیجه برسد. وی در تبیین این نگاه خود گفت: ما حتی در انهدام ایرباس مسافربری توسط آمریکایی‌ها هم می‌توانستیم در لاهه به نتیجه برسیم و این را خود آمریکایی‌ها هم می‌دانستند، به همین دلیل حاضر به مصالحه و پرداخت غرامت شدند، چون لاهه آنها را قطعا محکوم می‌کرد.
وی در ادامه در پاسخ به این سؤال که برخی حقوقدانان مخالف شکایت ایران از آمریکا بر اساس عهدنامه مودت بودند، چراکه معتقدند اگر شکایت ایران رد شود تحریم‌های آمریکا از استحکام بیشتری برخوردار می‌شود، نظر شما چیست؟ هم گفت: اولا آمریکا چه ما شکایت کنیم و چه نکنیم فعلا تصمیم بر تحریم کشور ما دارد، پس بهتر است ما از ظرفیت‌های حقوقی استفاده کنیم. ضمن اینکه شواهد نشان می‌دهد که ادله حقوقی ما برای محکومیت آمریکا بیشتر است.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا امکان دارد آمریکا از عهدنامه مودت خارج شود هم گفت: این مسئله بعید به‌نظر می‌رسد، چراکه خود آمریکایی‌ها بر این اساس علیه ایران تا به حال اقامه دعوا کرده‌اند و نکته دیگر این است که براساس قواعد حقوق بین‌الملل اگر آمریکا از این عهدنامه خارج شود لازم است رضایت ایران را برای داوری دیوان بپذیرند.
- دفاعیات آمریکا
تیم آمریکا با یک گروه حقوقدانان 17نفره دیروز وارد دفاعیات علیه شکایتی شد که ایران مطرح کرده است. آمریکایی‌ها معتقد بودند برجام شیوه حل اختلاف مختص خود را دارد اما ایران با شکایت از آمریکا به دیوان دادگستری، لاهه را درگیر موضوع کرده است. جنیفر نیوستد، از تیم مشاوران حقوقی ایالات متحده، استناد ایران به عهدنامه مودت ایران و آمریکا را که بیش از ۶۰ سال پیش امضا شده، رد کرد و اعمال تحریم‌ها را حق حاکمیتی آمریکا دانست.
یکی از وکلای آمریکا در جلسه دیروز دادگاه استدلال کرد که در تمام سال‌هایی که تحریم‌های آمریکا علیه ایران اجرا می‌شده، جمهوری اسلامی هرگز برای شکایت از آمریکا به عهدنامه مودت مراجعه نکرده است. او براساس همین استدلال مدعی شد دیوان نباید چنین شکایتی را بپذیرد. وکلای آمریکایی مدعی شده‌اند ایران به‌دلیل خروج از برجام از آمریکا شکایت کرده نه عهدنامه مودت و در ادامه آنها به مباحثی مثل حمایت ایران از گروه‌هایی همچون حزب‌الله و حماس پرداختند و مدعی شدند ایران امنیت خاورمیانه را به خطر انداخته است.
پیش‌تر مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا هم در بیانیه‌ای شکایت ایران از آمریکا را سوء‌استفاده از دادگاه توصیف کرده بود. نماینده آمریکا در لاهه در ادامه دفاعیات خود مدعی شده است که مشکلات مردم ایران نتیجه سوءمدیریت اقتصادی و هزینه برای بی‌ثبات‌کردن خاورمیانه است.
نظر شما